Wat is een sluis
Voor het goed functioneren van een kanaal is een sluis echt onmisbaar. Het waterniveau blijft door middel van 1 of 2 sluisdeuren behouden. Maar hoe moest dat met het passerende scheepvaartverkeer? De tweede functie van een sluis heeft daar alles mee te maken. De passerende boten worden door middel van de sluis naar een hoger of lager niveau gebracht.
Schutsluizen
Altijd werken deze sluizen in dezelfde volgorde.
- Sluisdeuren gaan open. Schepen kunnen nu naar binnen.
- Achter het schip sluiten de sluisdeuren.
- De schotten gaan open.
- Door het verschil in druk aan de verschillende kanten van de sluisdeuren, stroomt het water nu uit of juist in de sluis.
- Waterniveau gelijk? Deuren gaan open en het schip kan weer naar buiten varen.
Geschiedenis
Een slim systeem, die sluizen. Ze hebben alles te maken met het principe van de communicerende vaten. Hoe is dit alles eigenlijk begonnen? Puntsgewijs een aantal belangrijke momenten uit de geschiedenis van de sluis.
- De dam was de eerste simpele vorm van een waterkering.
- Stuwdammen werden al vroeg in de geschiedenis van de mens gebouwd. Voornamelijk om het waterniveau van de rivieren te laten stijgen.
- Er waren verschillende stuwen nodig om het doel te behalen, dus niet erg praktisch voor de schepen.
- Toen kwam de zogenaamde flitssluis. Men plaatste het schip voor de dam, opende een kleine deur en het schip dreef mee op de stortvloed van het water.
- Stroomopwaarts was echter lastiger. Dan werkte bovenstaande natuurlijk niet. Men gebruikte in dat geval touwen om het schip omhoog te hijsen. Niet echt zonder gevaar en risico deze methode, dus tijd voor vernieuwing.
- De schutsluis werd geboren. Deze kon met aan beide zijden evenveel water worden geopend. Zo voorkwam men de enorme stortvloed die nogal wat gevaar opleverde.
- Deze sluis kwam in 1373 voor het eerst in Europa.
- Nog later veranderen de deuren, ze worden puntiger. Verder worden de sluizen steeds groter en geautomatiseerder.
Hoe werkt een sluis
Ik noemde u al de wet van de communicerende vaten. Heel interessant overigens! Wat houdt dit principe in? In twee verbonden vaten staat het vloeistofniveau altijd even hoog. Het maakt hierbij niets uit hoe groot de vaten zijn of welke vorm ze hebben. Uiteraard moet er wel sprake zijn van een gelijke luchtdruk.
Wordt een van de vaten luchtdicht afgesloten, dan verandert er iets. Er ontstaat een boven- of onderdruk en het evenwicht verandert. Bij bovendruk zakt het waterniveau in dit vat en bij onderdruk zal het juist stijgen. Het evenwicht moet hersteld worden! Dit verplaatst zich net zo lang totdat in allebei de vaten weer dezelfde druk aanwezig is.
Hoe ontstaat deze druk? Door de zwaartekracht! Hoe passen we dit toe op de sluis? De vaten staan voor een stuk kanaal en de sluis. De hoeveelheid water doet er niet toe. Wel het hoogteverschil van het water. Ik maak het concreet voor u:
U vaart met uw schip in de richting van een sluis. U wilt naar een stuk kanaal dat hoger gelegen is. U vaart de sluis binnen en de deuren sluiten zich. Het water stroomt naar binnen als de schotten open zijn.
Er is een hoogteverschil. Het gedeelte van het water dat hoger is dan het waterniveau in de sluis, oefent druk uit op de onderliggende delen water. Nu stijgt het water in de sluis. Net zo lang tot het hetzelfde niveau heeft als het water in het kanaal. De sluisdeuren gaan open en u vervolgt uw vaartocht.
Sluis invaren; tips
- Kijk of er in de almanak of het pilot boek informatie staat.
Dit is niet bij alle sluizen het geval. Soms leest u echter handige informatie over onder meer tijden en andere richtlijnen. - Bedenk vooraf of u aan de lage of de hoge wal wilt afmeren.
Kiest u de lage, dan drijft u vanzelf tegen de muur aan mocht u afmeren. Gaat het vastmaken van de lijnen niet in een keer goed, dan is dat geen probleem. Neemt u de hoge wal, dan kunt u iets makkelijker weer wegvaren. Het kan natuurlijk gebeuren dat de kant van uw voorkeur niet mogelijk is. Het is te druk of de sluismeester geeft iets anders aan. Aan beide kanten moeten de lijnen dus klaar zijn voor gebruik. - Hang stootwillen van te voren op
Heeft u nog geen idee tegen welke sluismuur u komt, hang ze dan aan beide zijden. - Beroepsvaart heeft voorrang
Wacht met het invaren van de sluis totdat deze schepen stil liggen, vast liggen en de schroef uit hebben. Draait de schroef nog en komt u in het schroefwater terecht, dan is de boot lastig te besturen. Soms kiest de sluiswachter echter voor een andere volgorde. Houd dit in de gaten. - Sluis invaren op volgorde van aankomst
Vaar altijd zo ver mogelijk door naar voren. Let ook hier weer op de instructies van de sluiswachter. - Goed aansluiten
Vaar met een redelijke vaart de sluis binnen. Het is namelijk vervelend als jachten achter u onnodig moeten wachten. In de sluis zelf heeft u nog genoeg tijd om te remmen. - Schip zowel voor als achter goed vastzetten
Let er wel op dat u de lijnen niet te strak zet. Anders kunt u moeilijk meeveren met het stijgende en zakkende water. Haal de lijn over de sluismuur. Breng hem terug op het dek. Houd het uiteinde van de lijn vast. Zo kunt u hem aantrekken of juist laten vieren. De boot kan zo prima meegaan met het waterniveau. - Schroef uit
- Luister eventueel de marifoon uit
Zijn er aanwijzingen van de sluismeester, volg deze dan op. - Ook bij uitvaren gaat beroepsvaart voor
Wegvaren uit de sluis
- De voorste boten varen eerst weg
Geef deze boten ook alle ruimte om dit te doen. - Wegvaren van de hoge wal
Dit gaat heel gemakkelijk. U waait als het ware vanzelf van de sluismuur af. Maak eerst de voorlijn los. Laat dan de boeg wegwaaien. Tot u genoeg ruimte hebt om weg te varen. Nu de achterlijn los en u kunt het ruime sop kiezen. - Wegvaren van lage wal
Trek het achterschip op handkracht naar de muur. Gebruik hiervoor de achterlijn. Zo komt de boeg voldoende los om weg te kunnen varen.
Alle tips kort en bondig op een rijtje? Het is handig om hiervoor het volgende korte filmpje te bekijken. Een aanrader!
Aanleggen in de sluis met een zeilboot
Een aantal tips voor de zeilers onder ons:
- Spreek af wat ieders taak is
De schipper geeft iedereen een eigen taak. Hang de stootwillen voor de zekerheid aan stuurboord en bakboord. - Boeg in de wind
Heel fijn, want nu kunt u rustig de sluis invaren. Houd de motor een klein beetje in zijn vooruit. Zo blijft de schroef water tegen het roer aanduwen. De boot is dan goed te besturen, zelfs met een minimale snelheid. Gooi eerst de achterlandvast vast om een bolder. Nog een klein stukje doorvaren. Nu de voorste landvast om een bolder. - Voor de wind met de wind van achter
Dit vraagt om iets meer stuurmanskunst. Let op dat de boot niet te hard naar binnen vaart. De achterlandvast is nu heel belangrijk. Zorg ervoor dat er iemand klaar staat en probeer deze landvast op het juiste moment om de bolder te werpen. Hiermee kan de boot iets geremd worden.
Stoplichten bij de sluis
- Rood licht: net als op de weg betekent dit wachten.
- Rood/groen: de sluis gaat bijna open. U kunt zich klaarmaken om de sluis in te varen.
- Groen: de toegang tot de sluis is vrij.
Sluizen en veiligheid
Volgt u de regels op, dan is er niets aan de hand. Toch is een sluis niet helemaal zonder gevaar. Een paar aandachtspuntjes:
- Kijk waar de reddingsboei in de sluis hangt.
- Automatische sluizen hebben meestal een noodknop.
- Valt er iemand in de sluis, gebruik deze knop dan direct.
- Zorg ervoor dat kinderen op een veilige plek verblijven.
- Trek jonge kinderen een reddingsvest aan.
Passeren van een brug
Voor een brug gelden in grote lijnen dezelfde regels als bij een sluis. Een aantal opmerkingen:
- Let op de lichtseinen.
- Uw doorvaarthoogte bepaalt of de brug open moet. Een eindje voor de brug leest u meestal een peilschaal met daarop de exacte doorvaarhoogte.
- Boven het vaarwater van de brug ziet u lampen. Is de lamp geel, dan mag u onder de gesloten brug doorvaren. Let wel op eventuele tegenliggers.
- Zijn beide lampen geel, dan weet u zeker dat er geen tegenliggers zijn.
- Zijn de lampen dubbel rood, dan wordt de brug op dat moment niet bediend.
- Blijf in de buurt van de brug, want meestal gebruikt men camera's en wordt de brug op afstand bediend.
- Eventueel kunt u de brug aanroepen via de marifoon. Meestal gebruikt u hierbij kanaal 18.
- Rood met groen licht: de bediening komt eraan. Maak u klaar en vaar langzaam richting de brug.
- Wacht met doorvaren wel tot de brug helemaal geopend is. De bovenste lamp is dan uit en de onderste brandt groen.
U zult zien, hoe vaker u door de sluis bent gevaren, hoe gemakkelijker het gaat. Heeft de bootkap nog een schoonmaakbeurt nodig? Is hij dit jaar al geïmpregneerd? Maak het uzelf gemakkelijk en vraag mijn gratis e-book met hierin een stappenplan voor bootkap reinigen & impregneren aan.